Gökdemir İhsan: Biz çocuklarımıza insan olmanın yolunu anlatıyorduk
Yazar Gökdemir İhsan, Zeytinburnu Kültür ve Sanat Merkezi’nde gerçekleşen “Edebiyat ve Öteki Şeyler” seminerinin Nisan programında “Edebiyat ve Yolun Sonu” konusunu anlattı. Kadim anlatı ile modern anlatıyı kıyaslayan İhsan, “Kadim tahkiye beşeri kâmil insan seviyesine çıkarmaya gayret ediyordu, modern tahkiye mineral seviyesine indirdi.” tespitinde bulundu
“Edebiyat ve Öteki Şeyler” seminerinde modern edebiyatın tartışmalı konularına açıklık getiren Gökdemir İhsan, bu ayki seminerinde kadim anlatının kahramanlarının beşeri yükseltmek istediği seviye ile modern anlatının indirdiği seviye arasındaki farka dikkat çekti. Modern edebiyatta içsel bir yolculuk imkânının sınırlı olduğunu söyleyen Gökdemir İhsan konuya kadim edebiyattaki yola çıkma, yolun sonu anlatısına kıyasla modern hikâyedeki yol anlatısına dikkat çekerek örnek verdi. “Moby Dick’te bir yol hikâyesi vardır. Fakat bu aldatıcı bir hikâye. Hikâyenin sonunda kahraman, takip ettiği düşmanı tarafından öldürülüyor. Yani bir yol imkânı varmış gibi gösteriyor bize ama aslında yolun sonu pek de hayırlı değil. Karanlık. Yani modern edebiyatın yaptığı şey aslında bu yolun imkânını ortadan kaldırmak. Yolculuğa teşvik etmeyi bırakın, yolun imkânsız olduğunu, aslında gidilecek bir yer olmadığını, dönüşülecek şeyin en fazla bir böcek olduğunu gösteriyor bize. Kafka’nın kahramanı böceğe dönüşüyor. Bu dönüşüm çok tehlikeli.” Gökdemir İhsan, sözlerini kadim anlatının insanı beşer seviyesinden kâmil insan seviyesine çıkarmayı amaçladığını söyleyerek sürdürdü. BİZ ÇOCUKLARIMIZA İNSAN OLMANIN YOLUNU ANLATIYORDUK “Dikkat ederseniz geleneksel tahkiyede insanüstü bir dönüşümden söz edilir. Kahraman olmak sıradan bir beşer halinden çıkıp, ileri seviyeye geçmektedir. Kahraman bu yüzden normal bir beşerin yapamayacağı faaliyetleri yapar. Ona kurşun değmez, kılıç kesmez, kırk kişi birden öldürebilir. Çünkü kahraman iki şey yapmıştır. Birincisi olarak bedensel varlığından vazgeçmiş, bedenini feda etmiştir. Ananda Coomaraswamy “Bir insan kendi verili varlığından vazgeçmedikçe, daha yüksek bir seviyede var olamaz.” Diyor. Bir adam bedensel varlığından vazgeçtiği zaman ona daha yüksek bir mevki verileceğini anlatıyor. Kadim tahkiyemizde bedensel varlığımızdan vazgeçtiğimizde kahraman olabileceğimizi daha sonra nefsimizden vazgeçtiğimizde arif, yani marifet sahibi olabileceğimizi vazediyor. Beşer üstü bir varoluşu vaat ediyordu bize. Biz de çocuklarımıza menkıbelerde, kıssalarda, masallarda, efsanelerde bunu anlatıyorduk. Beşer dediğimiz şey bir hayvanatın en üstünde duran bir mahlûk. İnsan başka bir varlık. Biz çocuklarımıza insan olmanın yolunu, hatta kâmil insan olmanın yolunu anlatıyorduk.” KAHRAMANIN NE İSE İDEALİZE ETTİĞİN ŞEY ODUR “İslam’daki de, Çin’deki de, Kızılderililer de, Yahudiler de bunu anlatıyordu. Şimdi oysa bakın revaç gören filimlere, bilhassa ergenlik dönemindeki arkadaşlarımızın takip ettiği filimlere bakın, kurt adamlar, vampirler var. Bir hayvan doğasına dönüş var. Biz beşer üstü, yani hayvanatın en üstünde olan beşer, onu eşref-i mahlûkat seviyesine, insan seviyesine, hatta kamil insan seviyesine taşımayı vadeden hikayeler anlatırken çocuklarımıza bugün onlara kurt adama, vampire dönüşme hikayeleri anlatılıyor. Ya da çizgi romanlardaki gelişime bakın. Yine bir hayvanat vurgusu var. Örümcek Adam, Yarasa Adam gibi genelde hayvanata dönüşme meyli var. Kadim edebiyat, insanı beşerin üstündeki halkaya, kâmil insana taşımaya çalışırken modern edebiyat hayvanata dönüştürmeye çalışıyor. Bir ara Ağaç Adam ile bitki, nebatat seviyesine indirmek istediler, pek tutmadı. Orda da kalmadılar. Bir seviye atladılar, daha da aşağıya, mineral seviyesine yani cemadata indirdiler. Kum Adam, Taş Adam gibi karakterlerle neyi idealize ettiklerini görebiliriz. Kahramanın ne ise idealize ettiğin şey odur. Biz adam ol, hayvanatlıktan çık kâmil insan ol derken; modern edebiyat aşağının da aşağısına mineral seviyesine çekti.”
