ZEYTİNBURNU KÜLTÜR SANAT'TA ENGİN ÖZENDES İLE FAHREDDİN PAŞA'NIN FOTOĞRAFÇILIĞI KONUŞULDU
Kazlıçeşme Sanat’ta, Fahreddin Paşa Medine Müdafii sergisi ziyaretçileriyle buluşmaya devam ediyor. Serginin küratörü Ömer Faruk Şerifoğlu, sergi kapsamında her ay birbirinden kıymetli konuklarla Fahreddin Paşa ve Medine Müdafaası’nın farklı yönlerini konuşmaya devam ediyor. Bu kapsamda düzenlenen Şubat ayı programında, Fahreddin Paşa’nın fotoğrafçılığı hakkında konuşmak üzere tarihçi Engin Özendes konuk oldu.
O DÖNEMİN TURİZM ANLAYIŞI GİTTİKLERİ YERDEN, GEZDİKLERİ YERDEN BELGE GETİRMEK
Zeytinburnu Kültür Sanat’ta 9 Şubat akşamı saat 19.30’da başlayan programın sunuculuğunu Ömer Faruk Şerifoğlu yaptı. Programın konuğu Engin Özendes, söyleşinin başında fotoğraf sanatının tarihine değindi. Osmanlı döneminden itibaren ülkemizde fotoğrafçılığın gelişimi hakkında da bilgi veren Engin Özendes, “Tabi bu stüdyolar önce Türkiye’deki azınlıklar tarafından daha çok benimseniyor. Çünkü Müslüman ahali, daha çok garantisi olan mesleklere yatkınlık duydukları için… Mesela ilk açılan fotoğraf stüdyosu, 1850’de yine Grand Rue de Pera’da, İstiklal Caddesi’nde, Vasili Kargapoulo tarafından açılıyor. Rum asıllı bir fotoğrafçı ve onun çektiği dış çekim fotoğrafları. Bu arada şunu da söylemek istiyorum, bu dış mekân fotoğrafları niye bu kadar çok, fotoğraf stüdyoları tarafından çekiliyor? Çünkü o dönemin turizm anlayışı, gittikleri yerden, gezdikleri yerden belge getirmek. Eh, fotoğraftan başka da bu belgeyi birebir gerçek yüzüyle gösterecek bir şey yok. O nedenle de fotoğraf stüdyoları, bunları turiste satmak amacıyla yapıyorlar.” sözlerini söyledi.
SADECE TESPİT ETMEK İÇİN ÇEKMİYOR FAHREDDİN PAŞA, KUSURSUZ GÖRÜNTÜLER ÇEKİYOR
Engin Özendes, daha sonra Fahreddin Paşa’nın fotoğrafçılığıyla tanışma hikâyesini ise şu sözlerle anlattı: “1970’li yılların ortaları. Ben, fotoğraf tarihi ile ilgili araştırmalarımı çok böyle yoğunlaştırarak devam ediyorum. Ama özellikle bu üç fotoğraf var ki kimin çektiği belli değil ve çok ince. O dönemin kartları biliyorsunuz fotoğrafçılar tarafından yapılırdı, herhangi bir kâğıda özel kimyalar sürülerek yapılırdı. Bu da böyle, dosya kâğıdına diyelim, basılmış üç tane fotoğraf. Ben bunların peşine o kadar düştüm ki… Çünkü bu, 1891’de açılan Haydarpaşa-Ankara demiryolunun üzerindeki tünel, demiryolu köprüsü ve bir Sapanca kıyıları fotoğrafı. Yani inanılmaz bir perspektif, inanılmaz bir kadraj. Her şeyi size hissettiren bu üç fotoğrafı kim çekti? Hiçbir şey belli değil. Çekeni belli değil ama kusursuz fotoğraflar. Sonunda usta fotoğrafçının, tarihimizin kahramanlarından, Medine Müdafii Fahreddin Paşa olduğunu öğreniyorum. Nasıl öğreniyorum, o araştırma şeyi içinde, hatırlamıyorum. Emin olun hatırlamıyorum. İnanılmaz bir onur ve sevinç duydum. Çünkü, şimdiye kadar anlattığım asker fotoğrafçıların birtakım çekimleri vardı, bunlar daha çok işte dediğim gibi güzel şehir manzaraları ya da ev içindeki portreler falan. İlk defa gittiği görevde, kusursuz hem de, yani sadece tespit etmek için çekmiyor Fahreddin Paşa, kusursuz görüntüler çekiyor. Kadrajıyla, perspektifiyle, ortalamasıyla müthiş fotoğraflar.”
ENGİN ÖZENDES KİMDİR?
Fotoğraf tarihi araştırmacısı. 16 Eylül 1945, Bursa doğumlu. Bursa Ticaret Lisesi, İstanbul Sultanahmet İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi mezunu. 1976-81 yılları arasında Yeni Fotoğraf dergisinin, 1978 ve 1980 yıllarında da Türk Fotoğraf Yıllığı’nın sahipliği ve yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1976 yılında Türk fotoğraf tarihi ile ilgili araştırmalara başladı. Globe dergisinin yayın danışmanlığını üstlendi (1994). 1985’ten itibaren çok sayıda kişisel sergi açtı. 1989’dan itibaren TRT, STV ve NTV televizyon kanalları için belgesel programlar hazırladı.
Fotoğraf üzerine yazıları Milliyet Sanat, Hürriyet Gösteri, Cumhuriyet, Yeni Yüzyıl gibi birçok gazete, dergi ve ansiklopedide yayımlandı. Fotoğraf yarışmalarında seçici kurul üyelikleri ve saydam gösterili yaptı, konferanslar verdi. 1981 yılında Harvard Semitic Museum’da (Boston-ABD) ‘Osmanlı Fotoğrafı’ üzerine bir konferans verdi. Fotoğraf araştırmaları nedeniyle, 1990’da Federation Internationale de L’Art Photographique (FIAP) tarafından kendisine “Excellence FIAP (ESFIAP)” unvanı verildi.
